Những tháng gần đây, báo chí Hoa Kỳ nhắc đến nước Nga khá nhiều vì những xáo trộn chính trị tại nước này, đặc biệt, sự sụp đổ Cộng Sản tại đây đã không mang lại kết quả như người dân mong đợi.
Cuối tháng 6, 2007, nhà làm phim nổi tiếng của Nga là hai ông Alexei Baladanov và Sergei Selyanov cho trình chiếu cuốn phim mới nhất của họ - Gruz 200 (Cargo 200 = Kiện Hàng 200). Quần chúng đã không hoan nghênh cuốn phim này.
Gruz 200 lấy khung cảnh nước Nga vào thập niên 1980s, dân chúng đói khổ đứng xếp hàng đi mua bánh mì mà không có bánh mì để mà mua, hàng ngày thì các cỗ quan tài của các chiến binh bị chết ở Afghanistan được đưa về mang lại tang thương chết chóc cho cả nước, những cảnh công an đàn áp dân lành, v.v., để nói lên chế độ Cộng Sản không đem lại hạnh phúc cho dân. Nội dung của cuốn phim là một thiếu nữ đã bị công an bắt cóc đem về nhốt ở một căn phòng dơ bẩn nhưng bí mật tại Leningrad (sau này được đổi lại là St. Petersburg) (1). Cô ta bị trói chặt vào giường và bị hãm hiếp. Chiếc giường này về sau đã chứng kiến nhiều xác chết của nhiều nạn nhân, trong đó có xác chết của người tình của cô thiếu nữ - một chiến binh từ chiến trường Afghanistan - được đưa về đây. Nhiều người nói quyển sách The Gulag Archipelago (2) của đại văn hào Alexander Solzhenitsyn (3) lột tả những tàn bạo của chế độ Cộng Sản bằng ngòi bút thì Gruz 200 vạch trần những phi nhân của chế độ này bằng hình ảnh.
Ông Balabanov nói rằng Gruz 200 được dựa trên chính kinh nghiệm của ông khi ông đi rảo khắp nước Nga trong thập niên 1980s và ông đã chứng kiến nhiều cảnh tang thương cũng như được nghe kể rất nhiều câu chuyện bi đát. Ông Selyanov nói với báo chí: Nhiệm vụ của tôi là nhắc lại cho người dân Nga nhớ lại những nỗi kinh hoàng họ đã trải qua để rồi đừng có ảo vọng muốn quay lại cái gọi là thời kỳ huy hoàng của Cộng Sản tại nước này.
Đáng lẽ một cuốn phim như thế phải được hoan nghênh tại Nga, nhưng kết quả lại trái ngược làm cho những ai còn quan tâm đến thời cuộc phải suy nghĩ rất nhiều. Sau khi Tổng Thống Boris Yeltsin rời chính trường, Tổng Thống Vladimir Putin tái lập lại bài quốc ca của Cộng Sản. Thống kê cho thấy đại đa số người dân Nga bất mãn với cơ chế hiện nay, họ cho rằng thời kỳ Cộng Sản huy hoàng và hạnh phúc hơn!! Thế hệ trẻ còn lập ra những phong trào suy tôn Lenin là bác Lenin. Nhà sản xuất Baladanov đã bị ba diễn viên, những người từng đóng phim cho ông, sau khi đọc bản thảo Gruz 200, lập tức từ chối không đóng cho phim này với lý do họ sợ quần chúng Nga sẽ không thương mến họ. Cuối cùng, ông Baladanov đã phải chọn những diễn viên mới trên sân khấu. Ngày trình chiếu cuốn phim cho các nhà phê bình xem, ai nấy đều e ngại không dám đến, và dầu đã mời rất nhiều, ghế ngồi của rạp hơn một nửa còn trống. Ông Vladimir Kulistikov, Giám Đốc Đài Truyền Hình số 3 NTV, phát biểu: Chúng tôi không có can đảm để trình chiếu phim này trên băng tầng của chúng tôi. Loại phim này sẽ làm cho chúng tôi bị mất khán giả.
Gruz 200 lột trần được sự tàn bạo của Cộng Sản nhưng lại không đáp ứng được thị hiếu của dân chúng Nga trong thời kỳ này, ngược lại, còn bị phản ứng dữ dội. Tại sao lại có hiện tượng khá ly kỳ như thế? Để hiểu được tâm trạng này, chúng ta cần ôn lại bài học đấu tranh cho dân chủ từ thời ông Yeltsin đến đời ông Putin.
I. Boris Yeltsin (1/2/1932 - 23/4/2007). Ngày 23/4/2007, ông Boris Yeltsin qua đời vì bệnh tim, hưởng thọ 76 tuổi. Nước Nga cử hành nghi thức an táng cách trọng thể cho ông. Lần đầu tiên từ năm 1894, một vị cựu nguyên thủ quốc gia được an táng cách trọng thể ở trong Vương Cung Thánh Đường tại Moscow theo nghi thức Chính Thống Giáo Đông Phương (Eastern Orthordox). Tham dự đám tang có cả hai cựu Tổng Thống Bill Clinton và George H.W. Bush (cha) và cựu Tổng Thống Liên Sô Mikhail Gorbachev.
Ông Boris Yeltsin quê ở làng Butka, tỉnh Talitsky của nước Nga. Ông là con của hai ông bà Nikolay và Klaydiya Yeltsin. Mẹ ông là một thợ may. Cha ông, ông Nikolay, năm 1934, bị kết án và bị đày đi lao động khổ sai 3 năm trời vì tội chống lại chế độ Cộng Sản dưới quyền cai trị của Stalin.
Boris Yeltsin là một người hoạt động thể thao khi còn ở Trung Học Pushkin, thị trấn Berezniki. Học xong trung học, ông lên học Trường Kỹ Thuật Ural Polytechnic ở Sverdlovsk và năm 1955 ông ra trường ngành xây cất. Ông làm thợ xây cất hai năm ở Uraltyazhtrubstroi, sau đó, năm 1957, ông chuyển về làm xếp của một toán xây cất ở Sverdlovsk. Năm 1961, ông tham gia Đảng Cộng Sản Liên Sô. Năm 1963 ông làm kỹ sư chính của ngành xây cất tại Sverdlovsk, và năm 1965 ông được cử làm Trưởng Phòng Nhà Đất ở nơi này. Năm 1968 ông được vào Ban Chấp Hành ĐCSLX tại vùng Sverdlovsk và năm 1976 ông được lên làm Bí Thư thứ nhất của Đảng tại nơi này. Ngày 27/7/1977, nhận lệnh từ Moscow, ông cho phá hủy Dinh Ipatiev, nơi mà Nga Hoàng cuối cùng đã bị Cộng Sản Bolsheviks sát hại năm 1917. Nhờ sự cất nhắc của Gorbachev và Yegor Ligachev (4), ngày 24/12/1985, Boris Yeltsin được cất nhắc lên làm Thị Trưởng Moscow và được vào Bộ Chính Trị. Gorbachev và Yegor Ligachev tưởng Boris Yeltsin là người của họ, sẽ trung thành với họ cho tới hơi thở cuối cùng nên Gorbachev tặng cho Boris Yeltsin căn nhà nghỉ mát của mình.
Nhờ sự giản dị và hòa mình của ông, nhất là ông đi làm bằng trolleybus, Boris Yeltsin nhanh chóng được lòng dân Moscow. Ông còn được lòng dân khi ông đuổi những thuộc hạ tham nhũng và bất tài. Năm 1987, trong một phiên họp, ông dám đương đầu với hai đàn anh Gorbachev và Ligachev vì họ đã để cho vợ của ông Gorbachev là bà Raisa xen vào việc của nhà nước. Ngày 21/10/1987, trong phiên họp mở rộng của Ban Chấp Hành Trung Ương, Boris Yeltsin hỏi Gorbachev: Đồng chí nói tái cấu trúc và cởi mở, vậy khi nào thực hiện được? Gorbachev trả lời: Tái cấu trúc và cởi mở như thế nào là do tôi và các đồng chí đây quyết định chớ không phải do chú em xen vào. Sau buổi họp đó, Yeltsin bị mất chức trong Bộ Chính Trị. ĐCSLX mở chiến dịch bôi nhọ Yeltsin từ trên truyền hình cho đến báo chí, nhất là trên tờ báo Pravda. Đau buồn và tuyệt vọng, ông tự tử hụt và được đưa đi nhà thương cấp cứu hồi sinh. Từ đó, Yeltsin và Gorbachev là hai kẻ tử thù của nhau.
Cơ hội trở lại cho Yeltsin khi ông Gorbachev thành lập Đại Hội Đại Biểu Nhân Dân. Yeltsin ra tranh cử với tư cách là đại biểu của Moscow và tháng 3 năm 1989 ông đắc cử. Quần chúng bỏ phiếu cho ông Yeltsin vì họ quá bất mãn với chế độ. Chế độ càng bôi bẩn ông Yeltsin thì người dân càng tin nơi ông Yeltsin là kẻ đối đầu với chế độ. Tháng 5, 1990, ông được bầu làm Chủ Tịch của Chủ Tịch Đoàn Sô Viết Tối Cao. Ở cương vị này, ông Yeltsin công kích những sai trái của ông Gorbachev và ĐCSLX với câu nói bất hủ: Cộng Sản không thể thay đổi mà chỉ có thể thay thế mà thôi. Tháng 7 năm 1990, ông trả thẻ Đảng Cộng Sản.
Nước Nga bắt đầu có những chính sách giành thêm quyền lực cho mình khỏi sự khống chế của Liên Bang Sô Viết. Tháng 6 năm 1991, ông Yeltsin đắc cử Tổng Thống Nga, đánh bại đối thủ Nikolai Ryzhkov (5) do Gorbachev hậu thuẫn. Đứng trước tình thế các quốc gia trong Liên Bang Sô Viết ngày càng muốn tách rời, ông Gorbachev dự định thông qua Hiệp Ước Tân Đoàn Kết (New Union Treaty) với hy vọng qua hiệp ước này còn có thể giữ lại các quốc gia trong một cơ chế liên minh lỏng lẻo hơn. Ngày 20/8/1991, Liên Bang Sô Viết dự định ký hiệp ước này với nước Nga.
Những đàn em của Gorbachev bắt đầu bất mãn vì cho rằng ông Gorbachev quá mềm yếu không có những biện pháp cứng rắn đối với Yeltsin và những người cấp tiến. Sợ rằng Hiệp Ước Tân Đoàn Kết sẽ được ký kết vào ngày 20/8/1991, trong lúc ông Gorbachev đi nghỉ mát ở bờ biển Crimea thì ở Moscow, ngày 18/8/1991, nhóm bảo thủ thành lập Ủy Ban Khẩn Cấp Quốc Gia (State Committtee on the State Emergency) để làm đảo chính. Nhóm này gồm 8 người do Giám đốc KGB Vladimir Kryuchkov (6) cầm đầu và những người cộng tác gồm có Bộ Trưởng Nội Vụ Boris Pugo (7), Bộ Trưởng Quốc Phòng Dmitriy Yazov (8), và Thủ Tướng Valentin Pavlov (9). Những người này được Gorbachev cất nhắc lên ở những chức vụ đó. Họ quyết định đưa Phó Tổng Thống Gennady Yanayev (10) lên thay thế ông Gorbachev, Xử Lý Thường Vụ chức vụ Tổng Thống. Họ chiếm lấy Dinh Sô Viết Tối Cao - thường được gọi là Tòa Bạch Ốc của Sô Viết - và Đài Truyền Hình, đưa quân đội bao vây Moscow. Họ ra lệnh bắt giam ông Gorbachev tại nhà nghỉ mát ở Crimea, và ông Gennadi Yanayev lên trên đài truyền hình công bố những lệnh khẩn cấp. Cách nói chuyện của Yanayev quá lúng túng, vụng về, không tỏ cho quần chúng thấy được tư cách của một lãnh tụ, quần chúng không có một chút cảm tình nào, và bất chấp lệnh giới nghiêm của phe đảo chính, hàng ngàn người dân Moscow tràn xuống đường để bảo vệ Dinh Sô Viết Tối Cao, tấn công vào quân đội đang bao vây nơi này.
Ông Yeltsin đã lợi dụng tình thế, ông cùng tràn xuống đường với dân chúng, chận đứng sự tiến công của xe tăng, ông leo lên trên tháp pháo một chiếc xe tăng và hùng hồn đọc một bài diễn văn. Quân đội buông súng, không dám tiến tới. Dân chúng tràn vào làm chủ tình hình trong Dinh Sô Viết Tối Cao. Tới ngày 21/8, đa số nhóm đảo chính đã bỏ chạy khỏi Moscow, cuộc đảo chính thất bại hoàn toàn.
Ngày 21/8/1991, ông Gorbachev được giải cứu và từ Crimea ông trở về Moscow, nhưng quyền lực đã không còn nằm trong tay ông nữa, dân chúng lắng nghe những mệnh lệnh từ Boris Yeltsin hơn là từ Gorbachev. Chính quyền của Nga nắm quyền điều hành Liên Bang Sô Viết. Ngày 6/9/1991, Liên Bang Sô Viết công nhận độc lập của ba nước vùng Vịnh Baltic là Estonia, Lithuania, và Latvia. Tháng 11/1991, ông Yeltsin ra lệnh cấm không cho ĐCSLX hoạt động. Ngày 1/12/1991, dân chúng Ukraine bỏ phiếu quyết định độc lập khỏi Liên Bang Sô Viết. Ngày 8/12/1991, tại Belovezhskaya Pushcha, Tổng Thống Yeltsin hội đàm với Tổng Thống Leonid Kravchuk của Ukraine và Tổng Thống Stanislau Shushkevich của nước Belarus, ba vị Tổng Thống này tuyên bố giải tán Liên Bang Sô Viết và tiến tới thành lập Cộng Đồng Thịnh Vượng Chung Của Các Quốc Gia Độc Lập (Common Wealth of Independent States). Đứng trước tình thế đó, ngày 24/12/1991 và với áp lực của ông Yeltsin, Gorbachev tuyên bố khai tử Liên Bang Sô Viết, và nước Nga thay thế Liên Bang Sô Viết ở trong Liên Hiệp Quốc.
Ông Yeltsin chọn Yegor Gaidar (11), 35 tuổi, vào chức vụ Thủ Tướng Lâm Thời và áp dụng chính sách shock therapy trong kinh tế. Shock therapy là một hệ thống kinh tế thả nổi thị trường mà không có sự kiểm soát của chính phủ, đây là một hình thức của kinh tế thị trường, chỉ có kết quả tốt trong một cơ chế chính trị vững chắc như tại Hoa Kỳ. Hệ quả áp dụng chính sách shock therapy của ông Yegor Gaidar trong một chính thể dân chủ non trẻ và đang trong thời kỳ chuyển tiếp đã làm cho sự lạm phát có cơ hội phát triển nhanh chóng, đồng tiền bị phá giá, từ đó đưa nền kinh tế của nước Nga tới bờ vực thẳm của phá sản. Phó Tổng Thống Alexander Rutskoy (12) đã phải ta thán rằng chính sách kinh tế Yegor Gaidar áp dụng với sự chấp thuận của Yeltsin là một tự tử về kinh tế (economic suicide). Vì chuyện này nên tháng 9/1993, nước Nga đã lâm vào thời kỳ khủng hoảng hiến pháp và Phó Tổng Thống Rutskoy đã nắm quyền Xử Lý Thường Vụ Tổng Thống 2 tuần, nhưng sau đó đã bị Tổng Thống Yelstin bắt giam mãi cho đến tháng 2 năm 1994 ông Rutskoy mới được Quốc Hội ân xá.
Dầu Liên Bang Sô Viết đã bị giải tán nhưng những tàn dư vẫn còn nên ông Yeltsin phải đương đầu với những người còn lưu luyến với chế độ cũ trong đó có Gorbachev và Ruslan Khasbulatov, cựu phát ngôn viên của Sô Viết Tối Cao. Ông Khasbulatov chống đối lại những cải tổ của ông Yeltsin. Tháng 3 năm 1993, ông Khasbulatov đã thu thập được hơn 600 phiếu, chỉ còn thiếu 72 phiếu nữa là đủ túc số 2/3 để truất phế (impeach) ông Yeltsin. Vì nền chính trị bấp bênh và kinh tế thị trường chưa được chuẩn bị trước nên dầu đã có dân chủ nước Nga vẫn không phát triển được. Cộng thêm vào đó, các quốc gia như Chechnya vào năm 1994 đòi độc lập, nước Nga không muốn, phải đổ quân vào triệt hạ sự nổi dậy, tốn kém ngân sách quốc gia không biết bao nhiêu mà kể. Đó là cơ hội cho băng đảng bộc phát từ đó tạo ra ngăn cách giàu nghèo ngày càng rõ nét. Nước Nga bắt đầu có những đại tài phiệt (oligarchs) nắm hầu hết tài nguyên của quốc gia từ truyền thông báo chí đến ngân hàng, từ dầu hỏa đến viễn liên. Tới năm 1996, những đại tài phiệt nổi lên như Boris Brezovsky (13), Mikhail Khodorkovsky, Roman Abramovich, Mikhail Fridman, Victor Vekselberg, Vagit Alekperov, Rem Viakhierev, v.v. Tiếng nói của những người này có uy đến nỗi Tổng Thống Boris Yeltsin cũng còn phải e sợ.
Ông Yeltsin muốn ra tranh cử chức Tổng Thống nhiệm kỳ II, nhưng lúc bấy giờ uy tín của ông đã xuống thấp, nhất là quần chúng biết ông là một người nghiện rượu rất nặng. Đảng Cộng Sản lúc bấy giờ đã được phục hoạt cách công khai dưới danh xưng Đảng Cộng Sản Liên Bang Nga và họ đề bạt ông Gennady Zyuganov (14) ra tranh cử với ông Yeltsin. Đầu năm 1996, thống kê cho thấy quần chúng ủng hộ ông Zyuganov vượt rất xa ông Yeltsin. Đứng trước tình thế này, ông Yeltsin thay đổi chiến thuật, ông chỉ định ông Anatoly Chubais (15) làm trưởng ban vận động bầu cử với sự trợ giúp đặc biệt của cô con gái ruột Tatyana Dyachenko (16). Chubais móc nối với những đại tư bản, họ ủng hộ ông Yeltsin, và nhờ vậy ông Yeltsin đã thắng cử với 53.8% số phiếu, khá khít khao.
Nhờ sự hỗ trợ của các đại tài phiệt nên ông Yeltsin thắng cử và ông đã phải biết điều với nhóm tài phiệt này trong nhiệm kỳ II của ông nên tài nguyên của quốc gia đã từng nằm trong tay các đại tài phiệt lại càng vào trong tay họ nhiều hơn vì những hợp đồng béo bở mà quốc gia dành cho họ. Sau khi thắng cử, ông Yeltsin lại phải trải qua việc mổ tim, không kiểm soát được những thao túng chính trị của đàn em mình. Nước Nga càng lúc càng lâm nguy.
Trong nhiệm kỳ của ông Yeltsin, Quỹ Tiền Tệ Quốc Tế (International Monetary Fund = IMF) đã giúp cho Nga vay 40 tỷ Mỹ Kim và nước Nga đã không trả nổi (defaulted). Năm 1998, nền kinh tế nước Nga chính thức bước vào thời kỳ khủng hoảng (economic crisis) và đồng tiền Rubble của Nga mất giá trầm trọng. Tháng 5 năm 1999, Quốc Hội Nga (Duma) biểu quyết và suýt nữa đã truất phế ông Yeltsin. Tháng 8 năm 1999, ông Yeltsin sa thải toàn bộ nội các của Thủ Tướng Sergei Stepashin (17) và chỉ định ông Vladimir Putin lên làm Thủ Tướng. Khi ấy, không mấy ai ở nước Nga cũng như quốc tế biết đến tên tuổi của ông Putin.
Trong lúc đó thì đối ngoại ông Yeltsin gặp rất nhiều khó khăn. Hoa Kỳ và Trung Quốc có nhiều quan điểm khác biệt với Nga trong cuộc chiến ở Kosovo cũng như việc dân Chechnya đòi độc lập. Trong một buổi họp, Tổng Thống Bill Clinton đã chỉ trích Tổng Thống Yeltsin, hai bên có những lời qua tiếng lại kịch liệt và ông Yeltsin đã phải bỏ phòng họp ra về.
Ngày 31/12/1999, bất ngờ ông Boris Yeltsin tuyên bố từ chức và nhường quyền lại cho ông Vladimir Putin. Ông xin lỗi toàn dân Nga là ông đã không làm cho giấc mơ của họ trở thành hiện thực, ông xin người dân Nga hãy tha thứ cho những lỗi lầm của ông. Ông nói rằng bước vào Đệ Tam Thiên Niên Kỷ, nước Nga cần có lãnh đạo mới, trẻ, nhiều nghị lực và sáng kiến, và ông tin rằng ông Putin có những phẩm chất đó.
Dư luận cho rằng ông Yeltsin dính líu vào những vụ rửa tiền của những tay đại tài phiệt và ông Yeltsin muốn được hạ cánh an toàn. Ông Putin lên làm Tổng Thống, ông tuyên bố ân xá tất cả những lỗi lầm của ông Yeltsin và không cơ quan nào được phép điều tra những hành vi sai phạm của ông Yeltsin trong quá khứ.
Ông Yeltsin an hưởng tuổi già mãi cho đến ngày 13/9/2004, sau vụ Khủng Hoảng Con Tin Trường Trung Học Beslan ông phát động chiến dịch Tổng Thống có quyền chỉ định các thống đốc tiểu bang với sự chấp thuận của Quốc Hội tiểu bang đó thay vì các Thống Đốc được dân bầu trực tiếp. Tháng 9 năm 2005, ông phải đi mổ mông vì tai nạn bị vấp té ở Sardinia nước Ý. Ngày 1/2/2006 ông tổ chức linh đình lễ thọ 75 tuổi của ông, và trong dịp này, ông cho biết tuy ông Putin có những sai lầm nhưng quyết định chọn ông Putin vào chức vụ Tổng Thống là đúng.
Ngày 23/4/2007, ông Yeltsin qua đời vì cơn tắc nghẽn mạch máu tim. Báo chí ở Nga đánh giá ông có công giải thể cơ chế độc tài đảng trị ở Nga, nhưng họ cũng cho rằng Tổng Thống Yeltsin và Gorbachev là 2 nhân vật chính trị không đáng tin tưởng nhất. Họ cũng quy cho ông Yeltsin phải chịu trách nhiệm cho những xáo trộn ở Nga, và họ cho rằng ông đã nuôi dưỡng tham nhũng và để các quan chức biển thủ tài nguyên quốc gia vào túi riêng. Theo họ, chính những việc làm đó đã làm cho nước Nga suy yếu, và vì thế nên bây giờ mới có cao trào muốn phục hoạt lại những ngày tháng của Sô Viết Tối Cao.
II. Vladimir Putin (7/10/1952 - ?) sinh ra ở Leningrad. Năm 2000, ông Putin cho xuất bản hồi ký, trong đó ông cho biết gia đình ông chỉ là một gia đình bình dân trong chế độ Cộng Sản. Ông nội của ông, ông Spiridon Putin, là đầu bếp riêng cho Lenin và Stalin. Cha ông, ông Vladimir Spiridonovich Putin, tham gia vào Hải Quân Sô Viết, đã từng làm thủy thủ trong các tàu ngầm của Sô Viết trong những năm của Đệ Nhị Thế Chiến. Mẹ ông, bà Maria Ivanovna Putina, là một nhân viên trong hãng xưởng. Ông có hai người anh lớn hơn nhưng cả hai đều chết trong thời kỳ ấu thơ.
Putin học trường luật ở Leningrad State University và ra trường năm 1975. Trong lúc học luật, ông tham gia Đảng Cộng Sản Liên Sô, ông học Judo và có đai đen. Sau khi ra trường, ông nộp đơn xin làm việc cho cơ quan tình báo của Sô Viết là KGB. KGB nhận và huấn luyện ông, sau đó năm 1978, họ cử ông lên hoạt động tình báo ở Moscow. Nơi đây ông vừa hoạt động tình báo vừa được tu nghiệp thêm. Ngày 28/7/1983, ông Putin lập gia đình với bà Lyudmila Shkrebneva (sinh 6/1/1958) và qua cuộc hôn nhân này ông có hai người con gái, Maria (1985) và Yekaterina (1986). Năm 1985-1990, ông được cử qua thành phố Dresden nước Đông Đức để hoạt động. Tháng 6 năm 1990, ông được triệu hồi về Nga để hoạt động trong Leningrad State University, cấp trên của ông là Yuriy Molchanov. Trong thời gian này, ông quen ông Anatoly Sobchak (1937-2000) mà lúc ấy đang làm thị trưởng Leningrad và cũng là một trong những giảng sư của đại học này.
Ngày 20/8/1991, Putin nộp đơn xin từ chức không hoạt động cho KGB nữa vì lúc ấy Giám đốc KGB Vladimir Kryuchkov lãnh đạo cuộc đảo chính ông Gorbachev đang ở giai đoạn thất bại. Sau đó Putin làm trong Ủy Ban Đối Ngoại và Đầu Tư của thành phố St. Petersburg. Không đầy một năm sau, Putin bị Hội Đồng Thành Phố điều tra vì đã ký giấy phép cho xuất cảng một số thép trị giá khoảng 93 triệu Mỹ Kim để đổi lấy những viện trợ thực phẩm từ nước ngoài mà những viện trợ này không hề tới thành phố St. Petersburg. Họ đề nghị có biện pháp với ông Putin, nhưng không hiểu tại sao họ vẫn không làm gì được ông Putin mà ngược lại ông Putin ngày càng thăng quan tiến chức.
Từ năm 1992 - 2000, ông Putin còn là cố vấn cho một công ty địa ốc của Đức, St. Petersburg Immobilien und Beteiligungs AG (SPAG). SPAG có cơ sở tại St Petersburg. Gần đây nước Đức đang điều tra SPAG vì đã rửa tiền ở nước ngoài mà họ cho rằng có dính líu đến ông Putin. Ngày 25/5/1998, ông Putin thay thế Viktoriya Mitina làm Đệ Nhất Phụ Tá Văn Phòng Tổng Thống và hai tháng sau, ngày 25/7/1998, ông được Tổng Thống Yeltsin đề bạt lên làm Giám Đốc Mật Vụ Liên Bang Nga (Federal Security Service = FSS), hậu thân của KGB. Ông giữ chức vụ này tới tháng 8 năm 1999, ông Yeltsin đưa ông lên làm Thủ Tướng, và ngày 31/12/1999, ông Yeltsin từ chức thì ông Putin lên làm Tổng Thống. Hiện giờ Hiến Pháp của Nga có quy định nhiệm kỳ của Tổng Thống nên ông Putin sẽ mãn nhiệm kỳ vào năm 2008 và không được tái ứng cử.
Từ ngày 31/12/1999, ông Putin làm Xử Lý Thường Vụ Tổng Thống cho đến khi có cuộc bầu cử vào ngày 26/3/2000 thì ông đắc cử. Nhiệm kỳ chính thức của ông bắt đầu từ ngày 7/5/2000. Đắc cử Tổng Thống rồi, ông bày tỏ muốn có một trung ương mạnh và quyền lực tập trung vào tay Tổng Thống càng nhiều càng tốt. Tháng 7 năm 2000, qua lời đề nghị của ông, Quốc Hội Nga thông qua đạo luật ban cho ông quyền chỉ định những đại diện ở các khu vực thuộc quyền liên bang. Tháng 12 năm 2000, ông hủy bỏ quốc ca của Nga, thay thế quốc ca của Sô Viết Tối Cao thời Cộng Sản với những lời mới. Ngày 12/2/2001, ông ký đạo luật bảo đảm quyền miễn tố cho các cựu tổng thống, một hình thức ân xá cho vị ân nhân của ông, Tổng Thống Boris Yeltsin, vì lúc đó ông Yeltsin đang bị điều tra về tội rửa tiền.
Một trong những vụ tranh cãi nhất của Tổng Thống Putin là vụ ông bắt giam nhà tỷ phú trẻ Mikhail Khodorkovsky (sinh ngày 26/6/1963) của công ty dầu hỏa Yukos (18). Khodorkovsky xuất thân từ gia đình Nga gốc Do Thái trung lưu ở Moscow. Ông tham gia và hoạt động trong Đoàn Thanh Niên Cộng Sản (Komosol). Năm 1986, nhờ hai chương trình Glasnost và Perestroika, Khodorkovsky mở quán café tư nhân tại Moscow. Năm sau, ông thành lập công ty Menatep, xuất nhập cảng rượu. Nhờ thành công trong ngành xuất nhập cảng rượu, năm 1989, Khodorkovsky xin giấy phép mở ngân hàng Menatep, một trong những ngân hàng tư đầu tiên ở Nga. Sau khi Liên Bang Sô Viết sụp đổ, công ty Menatep của Khodorkovsky mua 20% cổ phần của công ty Yukos và ông trở thành Giám Đốc Điều Hành của công ty này. Các quốc gia Âu Châu mua nhiên liệu của Yukos ngày càng nhiều nên không bao lâu sau, Yukos trở thành một trong những công ty dầu hỏa lớn nhất thế giới. Ông Khodorkovsky trở thành nhà tỷ phú số 1 của Nga, và là nhà tỷ phú đứng hàng thứ 16 trên thế giới.
Ngày 25/10/2003, ông Khodorkovsky bị cảnh sát Nga bắt ngay tại phi trường Novosibirsk. Chính phủ truy tố ông ta về tội gian lận (fraud) và trốn thuế (tax evasion). Tổng Thống Putin ra lệnh xiết (freeze) cổ phần (shares) của Khodorkovsky trong Yukos cũng như các tài khoản khác. Nhiều người cho rằng ông Putin không được ông Khodorkovsky ủng hộ nên mới trả thù bằng kiểu này. Tuy nhiên, trước đó ông Khodorkovsky đã chuyển sang ngoại quốc khoảng 500 triệu Mỹ Kim. Ngày 305/2005, Khodorkovsky bị kết án 9 năm tù, lúc ấy ông còn bị giam ở trại giam Matrosskaya Tishina ở Moscow. Ngày 19/8/2005, ông tuyên bố ông bị hàm oan, ông tuyệt thực nhiều ngày. Ngày 20/10/2005, ông bị chuyển sang trại giam YaG-14/10 ở gần một tỉnh hẻo lánh tên là Chita. Đây là trại giam khổ sai trong thời kỳ Sô Viết bắt các tù nhân khai thác hầm mỏ chất uranium mà đa phần các tù nhân đều phải gởi xác lại đây. Ngày 13/4/2006, trong lúc ngủ, Khodorkovsky bị một tù nhân tấn công tìm cách rạch mặt với mục đích làm cho khuôn mặt đẹp trai của ông bị biến dạng. Ngày 5/2/2007, chính phủ của ông Putin lại nộp đơn truy tố ông Khodorkovsky nhiều tội danh mới trong đó có tội thụt két (embezzlement) và rửa tiền (money laundering). Những việc làm của chính phủ ông Putin đối với ông Khodorkovsky làm cho một số người bất mãn và họ cho rằng ông Putin triệt hạ một tay tỷ phú số một của Nga để dằn mặt các tỷ phú khác phải biết tuân lệnh ông Putin.
Ngày 14/3/2004, ông Putin tái đắc cử nhiệm kỳ hai. Ngày 1/9/2004, Trường Trung Học Beslan trải qua một cơn ác mộng khi 32 kháng chiến quân Chechnya theo Hồi Giao đã cầm súng ống tràn vào trường bắt hơn 1200 sinh viên và thày giáo làm con tin. Nhóm này được lãnh đạo bởi Shamil Basayev và người phụ tá của ông là Magomet Yevloyev. Qua 3 ngày, chính phủ của ông Putin cho Đặc Nhiệm tràn vào bắn hạ tất cả những người khủng bố chỉ còn sót lại 1 người là bị bắt sống. Cuộc chạm súng đã làm 344 thường dân bị sát hại và vài trăm người bị thương. Tổng Thống Putin bị chỉ trích nặng nề về cung cách hành xử lạnh lùng và tàn bạo trong việc giải quyết vụ bắt giữ con tin này. Khi ấy Hoa Kỳ và Trung Quốc cũng đã thay đổi lập trường, sau Khủng Bố 911 năm 2001, Hoa Kỳ không còn ủng hộ các nhóm vũ trang nữa. Sau vụ Trường Trung Học Beslan, Tổng Thống Putin thẳng tay đàn áp cao trào đòi độc lập của người Chechnya, và nhờ hành vi này, ông nâng cao tinh thần yêu nước của dân Nga. Người Nga ủng hộ ông và sẵn sàng bỏ qua những sai sót của ông đến độ đầu tháng 6/2007, thống kê cho thấy dân chúng Nga 80% ủng hộ ông Putin.
Để nâng cao lòng ái quốc và phất cao ngọn cờ dân tộc, ông Putin bài xích Âu Châu, Do Thái và Hoa Kỳ ngày một thêm kịch liệt. Ông hay chế diễu các vị lãnh đạo các quốc gia khác như Tổng Thống George W. Bush, Phó Tổng Thống Dick Cheney, Tổng Thống của Israel ông Moshe Katsav. Các ký giả tiếp xúc ông Putin cho biết ông Putin có kiến thức rất rộng và nhớ rất nhiều, ông nói thao thao bất tuyệt về những thời mốc và địa danh lịch sử mà không cần coi giấy. Ông Putin tự hào chỉ có ông mới là người thực hành dân chủ một cách tuyệt đối, và theo ông, những lãnh đạo của các quốc gia khác chỉ nói mà không làm. Trung tuần tháng 6 năm 2007, trong cuộc họp thượng đỉnh G8 tại Moscow, trả lời phóng viên báo chí về nền dân chủ, ông Putin tuyên bố: Từ ngày sau khi Đức Mohammed Gandhi qua đời, chẳng còn có ai để mà nói chuyện nữa. Chỉ có tôi mới là người tin và thực hành dân chủ cách tuyệt đối. Còn ở Đức và nhất là ở Mỹ, dân chủ chỉ có nửa vời.
Nhưng có thật ông Putin là người thực hành dân chủ? Báo chí Hoa Kỳ và Tây Phương không tin vào điều đó, đa số họ nghi ngờ ông đứng đàng sau các vụ ám sát các ký giả dám viết lên những mờ ám đàng sau hậu trường của ông Putin. Nhiều người tin rằng chính Putin là kẻ đã ra lệnh thủ tiêu ký giả Yuri Sheckochikhin (19) và nữ ký giả Anna Politkovskaya (20).
Nhân viên tình báo KGB là Trung Tá Alexander Litvinenko điều tra hai vụ án mạng này, sau khi biết được sự thật, đã bỏ trốn sang Anh. Ngày 1/11/2006 ông bị đầu độc và được đưa vào nhà thương cấp cứu. Ba (3) tuần sau, ngày 23/11/2006, ông qua đời. Trước khi chết, ông Litvinenko cho mọi người biết ông Putin đã thi hành chính sách ám sát các đối thủ từ lâu để kềm tỏa những người đối lập phải đi vào con đường mà ông Putin mong muốn. Ông Litvinenko tiết lộ ông Putin nhúng tay vào nhiều vụ ám sát, trong đó có vụ ám sát hụt nhà đại tỷ phú Boris Berezovsky và cựu Thủ Tướng Yegor Gaidar. Cảnh sát Anh điều tra và họ cho biết chất độc polonium-210 trong cơ thể của ông Litvinenko có nguồn gốc từ nhà máy nguyên tử ở Nga. Sau nhiều tháng điều tra, ngày 22/5/2007, nước Anh tuyên bố Andrei Lugovo là thủ phạm giết chết Litvinenko. Andrei Lugovoi tham gia vô KGB từ năm 1987 và đã từng làm cận vệ của cựu Thủ Tướng Yegor Gaidar vào năm 1991. Năm 1996, ông rời bỏ FSS, hậu thân của KGB, và ra mở một công ty an ninh riêng. Ông Lugovoi qua nước Anh ít nhất 3 lần và đã gặp ông Litvinenko ít nhất 4 lần trước khi ông Litvinenko bị đầu độc. Chính phủ Anh yêu cầu nước Nga cho dẫn độ ông Lugovoi về nước Anh để xử Án, Tổng Thống Putin cười nhạo nước Anh là khờ khạo và là nước nuôi dưỡng những kẻ phản bội tổ quốc như Litvinenko. Vì vụ này, quan hệ ngoại giao giữa nước Anh và Nga trở nên căng thẳng.
Hoa Kỳ và Tây Phương e ngại với tính tình ngày càng hiếu chiến của ông Vladimir Putin thì cuộc chiến tranh lạnh có thể tái diễn giữa Tây Phương và Nga như trước đây. Nhiều nhà bình luận cho rằng dân chủ của Nga hiện nay chỉ là dân chủ nửa vời, và trong bối cảnh dở dở ương ương như vậy nên người dân dễ dàng tô vẽ thêm hào quang của quá khứ mà không hề có để tự an ủi lấy mình và xoa dịu lòng tự ái dân tộc ngõ hầu trấn an sự bấp bênh về chính trị và kinh tế họ đang phải trải qua.
Lời Kết: Nhiều người cho rằng Tổng Thống Vladimir Putin là một tay ảo thuật đại tài khéo léo tô vẽ sức mạnh của Liên Sô trong quá khứ để phất cao Ngọn Cờ Dân Tộc, nhờ đó kích động dân chúng trong cuộc chiến chống lại sự tranh đấu đòi độc lập của người dân Chechnya cũng như nhờ đó ông Putin thâu tóm thêm quyền hành vào trong tay của ông và những đàn em của ông. Các phim ảnh ăn khách nhất hiện nay ở Nga là những phim mô tả những người Chechnya là quân khủng bố và Hoa Kỳ là một quốc gia có nhiều mafia đứng đàng sau lèo lái chính trường mang lại quyền lợi nhiều nhất cho tập đoàn tư bản. Đó cũng là một hình thức mị dân, cho dân ăn bánh vẽ, không có lợi cho sự phát triển của đất nước. Đó cũng chính là một trong những lý do mà nhà làm phim Alexei Baladanov đã cho ra đời cuốn phim Gruz 200 nhắc nhở dân chúng Nga nhớ lại những hình ảnh thực của thời Cộng Sản, nhưng trong cơn mê muội nhất thời, dân Nga đã có những phản ứng quá khích gây bất lợi cho cuốn phim này. Chúng ta cần học lấy bài học dân chủ nửa vời ở Nga để khi chế độ Cộng Sản thoái trào ở Việt Nam, chúng ta bầu chọn những người có chân tâm cho đất nước phục vụ trong một cơ chế nhà nước có những cơ quan kiểm soát và cân bằng lực lượng lẫn nhau, không để một vài cá nhân thao túng hệ thống chính trị như chúng ta đang chứng kiến ở tại Nga. Được như vậy đó là phúc phần của dân tộc Việt Nam, và đó mới chính là một nền dân chủ thật sự.
Ghi chú:
1. Leningrad là một thành phố lớn của Nga ở vùng Tây Bắc, xây trên giòng sông Neva ở vùng Vịnh Baltic, gần nước Finland. Thành phố này khởi đầu mang tên là Petrograd hay là St. Petersburg, được xây dựng bởi Đại Đế Peter vào năm 1703 với vai trò là cửa sổ ngó vào Tây Phương. Petrograd là Thủ Đô của Nga cho đến khi Cuộc Cách Mạng Tháng 10, 1917, Lenin dời đô về Moscow. Ngày 24/1/1924, 3 ngày sau khi Lenin qua đời, Stalin ký sắc lệnh đổi tên Petrograd thành Leningrad để tôn vinh Lenin. Đệ Nhị Thế Chiến, Đức Quốc Xã vây và chiếm lấy một phần của Leningrad 28 tháng trời, từ 8/9/1941-27/1/1944. Hơn một triệu người chết, trong đó có khoảng 800 ngàn thường dân. Sau khi Liên Sô sụp đổ, ngày 12/6/1991, 54% dân chúng biểu quyết đổi tên thành phố này lại là St. Petersburg. St. Petersburg hiện nay là thành phố lớn thứ 2 của Nga sau Moscow và là thành phố lớn thứ 3 của Âu Châu, với khoảng 5 triệu dân sinh sống.
2. Gulag Archipelago - Quần Đảo Ngục Tù - được đại văn hào Solzhenitsyn viết từ năm 1958 tới năm 1968. Đây là tác phẩm 3 tập (volumes) dựa trên kinh nghiệm bản thân của nhà văn Alexander Solzhenitsyn và lời chứng của 227 tù nhân khác trong thời gian ông bị tù khổ sai trong các trại giam của Cộng Sản. Nội dung của tác phẩm đề cập cơ chế Cộng Sản xây dựng bởi Lenin, Cách Mạng Tháng 10/1917, những tàn bạo của Stalin, Diễn Văn của Nikita Khrushchev ở Đại Hội 20 của ĐCSLX mà trong đó ông Khrushchev đã tấn công những suy tôn cá nhân một cách thái quá của Stalin. Đặc biệt, ông đã lột trần những tàn ác của Stalin, những kỹ thuật hỏi cung bằng những thủ đoạn khủng bố tinh thần và thể xác của công an khi mới bắt giam người, và những tra tấn dã man trong các ngục tù được gọi là gulags. Tác phẩm này được in ở Âu Châu năm 1973 và được lưu hành cách lén lút ở Liên Sô mãi cho đến năm 1989 mới được công khai.
3. Alexander Solzhenitsyn (12/11/1918) sinh tại Kislovodsk nước Nga. Cha ông, Isaaky Solzhenitsyn, một quân nhân trong Đệ Nhất Thế Chiến, gặp mẹ ông, bà Taisia, ở Moscow. Sau khi bà có thai Alexander, ông Isaaky bị chết trong một tai nạn lúc đi săn bắn. Alexander chào đời không có cha nuôi dưỡng nên cuộc sống của mẹ con ông rất là vất vả và khó khăn. Đúng thời điểm đó, Cộng Sản đã nắm quyền tại Nga. Nghèo khổ nhưng mẹ ông vẫn cố gắng làm lụng để cho ông được đi học. Ông học môn Toán ở Đại Học Rostov. Năm 1940, mẹ ông qua đời. Tháng 2 năm 1945, ông bị Stalin bỏ tù và kêu án 8 năm trời vì đã dám chỉ trích những tàn bạo của chế độ Cộng Sản. Ông bị đày đọa trong nhiều trại giam để từ đó ông có chất liệu viết những đại tác phẩm như The First Circle, Cancer Ward, The Right Hand, One Day In The Life of Ivan Denissovich, và nhất là The Gulag Archipelago. Trong trại giam lưu đày, ông làm đủ các công việc nặng nhọc như xây cất, đào hầm mỏ, v.v. Năm 1954 ông được trả tự do. Năm 1970 ông được giải Nobel Văn Chương nhưng ông không dám đến Stockholm của nước Thụy Điển (Sweden) để nhận giải vì sợ không được trở về Nga. Ông nhận giải ở trong Tòa Đại Sứ của Thụy Điển. Ngày 13/2/1974, ông bị KGB trục xuất ông sang Tây Đức. Ông được Đại Học Stanford mời sang dạy văn chương và năm 1976 ông dọn về ở tiểu bang Vermont. Năm 1978, ông lên tiếng Hoa Kỳ không hiểu gì về Cuộc Chiến Việt Nam nên mới bỏ rơi Nam Việt Nam. Năm đó, ông được Đại Học Harvard cấp bằng tiến sĩ danh dự. Sau khi Cộng Sản sụp đổ ở Liên Sô, năm 1994 ông trở về Moscow. Ngày 5/6/2007, Tổng Thống Putin ký đạo luật tôn vinh ông là người đóng góp cho nước Nga và đặt ra giải Solzhenitsyn. Ngày 12/6/2007, đích thân Tổng Thống Putin đến tư gia của nhà văn ở Moscow để trao giải này cho ông.
4. Yegor Ligachev (29/10/1920 -?) là người sinh trưởng tại Tomsk, Tây Bá Lợi Á (Siberia). Ông làm bí thư ĐCSLX tại nơi này và khi Yuri Andropov làm Tổng Bí Thư vào cuối năm 1982, ông Andropov đưa Ligachev về Moscow. Tại Moscow, Ligachev là Tổng Ủy Viên Tổ Chức, và Ligachev làm quen thân với Gorbachev. Ngày 9/2/1984, Andropov qua đời nhưng phe nhóm của Ligachev vẫn chưa đủ thực lực để đưa Gorbachev vào chức vụ Tổng Bí Thư, phải hòa hoãn chấp thuận đưa ông Konstantin Chernenko vào chức vụ này như một trái độn để mua thời gian. Ngày 10/3/1985, Chernenko qua đời với nhiều nghi vấn, Gorbachev lên thế vị, và Ligachev trở thành nhân vật số 2 sau Gorbachev. Từ năm 1988, người ta thấy bắt đầu có sự rạn nứt giữa Ligachev và Gorbachev vì Ligachev cho rằng Gorbachev quá cấp tiến. Tháng 7 năm 1990, Ligachev công khai chỉ trích Gorbachev và đứng đối lập tranh cử chức Tổng Bí Thư với Gorbachev. Ligachev bị thua. Sau khi Liên Bang Sô Viêt sụp đổ, đại diện cho Đảng Công Sản Liên Bang Nga, Ligachev ra tranh cử chức dân biểu trong Duma (Quốc Hội Nga) và đắc cử 3 lần.
5. Nikolai Ryzhkov (28/9/1929 -?) gia nhập ĐCSLX năm 1956 và được cử làm Đệ Nhất Phụ Tá Bộ Giao Thông Vận Tải năm 1975. Năm 1981, ông được vào Ban Chấp Hành Trung Ương. Dưới thời Yuri Andropov, ông làm Bí Thư Ban Thường Vụ. Khi Gorbachev lên làm Tổng Bí Thư, ông vào Bộ Chính Trị và ủng hộ Gorbachev hết mình. Ông làm Chủ Tịch Hội Đồng Bộ Trưởng, giống như Thủ Tướng, từ ngày 27/9/1985 tới ngày 14/1/1991. Tháng 6/1991, vài tháng trước khi Liên Bang Sô Viết sụp đổ, ông được Gorbachev hậu thuẫn để ra tranh chức Tổng Thống Liên Bang Nga với ông Yeltsin nhưng chỉ được 17% số phiếu. Năm 1995, ông đắc cử vào Quốc Hội và là lãnh đạo của cánh tả ở nơi này.
6. Vladirmir Kryuchlov (1924) lớn lên ở Volgograd. Ông tham gia vô Đảng Cộng Sản và được cử sang Hungary để phục vụ mãi cho tới năm 1959. Ông về nước hoạt động và năm 1967 ông được nhận vào làm cho KGB. Ông được Yuri Andropov nâng đỡ nên thăng quan tiến chức dễ dàng. Năm 1988, ông được mang lon quân hàm Đại Tướng của quân đội và làm giám đốc KGB. Năm 1989, ông vào Bộ Chính Trị. Ông lãnh đạo cuộc đảo chính hụt năm 1991. Sau cuộc đảo chính, ông bị bắt và truy tố. Ông bị giam cho đến năm 1994 thì được Quốc Hội ân xá.
7. Boris Pugo (19/12/1937 - 22/8/1991) là một người Latvia sinh ở nước Nga. Năm 1960, ông học ở Riga Polytechnical Institute, và trong thời gian này ông tham gia Đoàn Thanh Niên Cộng Sản. Từ năm 1984-1988, ông là Tổng Bí Thư của ĐCS tại Latvia. Năm 1989, ông được cử làm Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ. Cuộc đảo chính không thành công, có nguồn tin nói ông tự tử nhưng có người lại nói ông bị sát hại.
8. Dmitriy Yazov (8/9/1923 - ?) tham gia vô Đảng Cộng Sản từ hồi niên thiếu. Năm 1979, ông làm Tư Lệnh Quân Đội Trung Ương. Năm 1987, ông lên làm Bộ Trưởng Nội Vụ và năm 1989 ông làm Bộ Trưởng Quốc Phòng. Sau cuộc đảo chính, ông bị tù tới năm 1994 thì Quốc Hội ân xá.
9. Valentin Pavlov (26/9/1937 - 30/3/2003) sinh ra và lớn lên ở Moscow. Ông tham gia vô ĐCSLX ngay từ hồi còn niên thiếu và hoạt động trong Bộ Tài Chánh. Năm 1990, ông vào Bộ Chính Trị và được giữ chức Thủ Tướng. Sau cuộc đảo chính, ông bị tù cho tới tháng 5/1994 thì được Quốc Hội ân xá.
10. Gennady Yanayev (26/8/1937 - ?) tham gia vô Đoàn Thanh Niên Cộng Sản từ năm 1963. Năm 1968, ông làm Bí Thư của Đoàn Thanh Niên Cộng Sản. Năm 1990, ông vào Bộ Chính Trị và được ông Gorbachev cất nhắc lên làm Phó Tổng Thống. Sau cuộc đảo chính, ông bị giam cho tới năm 1994 thì được Quốc Hội ân xá.
11. Yegor Gaidar (19/3/1956 -?) là cháu nội của nhà văn nổi tiếng Arkady Gaidar. Năm 1978, ông ra trường Đại Học Moscow với điểm rất cao. Ông viết cho Tạp Chí Cộng Sản và đề mục ông ưa thích là kinh tế thị trường. Năm 1990, ông ủng hộ ông Yeltsin trong thời gian ông Yeltsin đang bị Gorbachev thanh trừng. Ngày 15/6/1992, ông Yeltsin chỉ định Gaidar làm Thủ Tướng. Ngày 14/12/1992, Quốc Hội Nga bỏ phiếu không chấp thuận ông Gaidar làm Thủ Tướng, cuối cùng, ông Yelstin phải đưa ông Viktor Chermomyrdin lên thay thế, ông Gaidar làm Phó Thủ Tướng. Cuối năm 1994, ông Gaidar sáng lập Democratic Choice of Russia. Năm 1999, ông liên minh với ông Anatoly Chubais thành lập Union of Right Forces. Ông Gaidar là đại biểu nhiều kỳ của Quốc Hội Nga, 2001, 2003. Ngày 28/11/2006, ông bị ngất xỉu ở một cánh đồng tại nước Ireland. Ngày 6/12/2006, ông xuất bản bằng tiếng Anh và Nga một tác phẩm tố cáo chính phủ của ông Putin đã đầu độc ông.
12. Alexander Rutskoy (16/9/1945 -? ) sinh trưởng ở thành phố Kursk nước Nga. Lớn lên, ông vào Không Quân. Trong thời kỳ Sô Viết tham gia chiến tranh ở Afghanistan, ông mang quân hàm Đại Tá. Máy bay của ông đã từng bị bắn hạ 2 lần ở tại Afghanistan, một lần vào năm 1986 và một lần vào năm 1988. Ông được Sô Viết tôn vinh là một anh hùng. Năm 1991, Tổng Thống Boris Yeltsin chọn ông làm Phó Tổng Thống. Năm 1993, Tổng Thống Boris Yeltsin suýt bị Quốc Hội truất phế. Ngày 21/9/1993, một cuộc tranh cãi dữ dội diễn ra về vấn đề Hiến Pháp của Nga, những người ủng hộ ông Rutskoy tuyên bố Tổng Thống Yeltsin đã vi Hiến, và họ đưa ông Rutskoy nắm giữ chức vụ Xử Lý Tổng Thống (Acting President). Những thành viên ủng hộ ông Rutskoy nắm quyền quyển soát Dinh Quốc Hội. Nhiều cuộc bạo động diễn ra tại Moscow. Sau 2 tuần căng thẳng, ngày 4/10/1993, Tổng Thống Yeltsin cho quân đội đến chiếm Dinh Quốc Hội, bắt giam ông Rutskoy và những người ủng hộ ông. Ông Rutskoy bị giam ở trại giam Lefortovo tại Moscow cho đến ngày 26/2/1994 thì được Quốc Hội ân xá. Sau khi ra tù, ông thành lập Đảng Quyền Lực Nước Nga Vĩ Đại (Russian For Great Power Party). Ông làm Thống Đốc của tỉnh bang Kursk từ năm 1996 - 2000.
13. Boris Brezovsky (23/1/1946) là một người Nga gốc Do Thái, sinh ra và lớn lên ở Moscow. Ông học ngành Lâm Sản và Toán, năm 1983 ông có bằng Tiến Sĩ của Đại Học Moscow. Từ năm 1975 tới 1989, ông xuất bản 16 tác phẩm. Nhờ chính sách Glasnost và Perostroika, ông mở công ty nhập cảng các xe hơi đắt tiền. Năm 1989, ông mua lại công ty xe hơi quốc doanh AutoVaz. Năm 1992, ông sáng lập LogoVaz và làm Giám Đốc Điều Hành của công ty này. Năm 1994, ông trở thành người đứng đầu của công ty Automobile All-Russia Alliance. Ông là người ủng hộ Tổng Thống Boris Yeltsin. Ông Brezovsky không ủng hộ chiến tranh ở Chechnya. Năm 2000, lúc ông Putin ra tranh cử, ông Brezovsky ủng hộ ông Putin, nhưng quan điểm chính trị của ông Brezovsky đã làm cho ông Putin không được vui. Sau khi đắc cử Tổng Thống, ông Putin bày tỏ không hài lòng và nói bóng gió sẽ truy tố ông Brezovsky ra tòa về tội gian lận và trốn thuế. E sợ trước viễn cảnh này, ông Brezovsky trốn sang Anh và đổi tên thành Platon Elenin. Năm 2004, nước Anh ban phát quy chế tỵ nạn chính trị cho ông Brezovsky. Từ năm 2004, ông Brezovsky làm ăn với người em ruột của Tổng Thống George W. Bush là ông Neil Bush trong ngành điện tử và viễn thông. Ông bị đầu độc hụt một lần, và ai cũng tin rằng chính Tổng Thống Putin là thủ phạm. Tháng 11 năm 2006, trong một bài phát thanh truyền đi ở Moscow, người dân nghe được tiếng nói của ông Brezovsky cho biết ông đang hoạt động để lật đổ Tổng Thống Putin vì Tổng Thống Putin là người giả nhân giả nghĩa ác độc vô cùng.
14. Gennady Zyuganov (26/6/1944 - ?) sinh ra và lớn lên ở một tỉnh lẻ ở phía nam thành phố Moscow, Oryol Oblast. Ông là con của một nhà giáo. Năm 1961, ông là thày dạy Toán và Physics ở trường làng. Năm 1966, ông gia nhập ĐCSLX. Sau khi gia nhập ĐCSLX, ông trở lại đi học Đại Học, và ra trường năm 1969. Trong thời gian học Đại Học, ông làm phó bí thư Đoàn Thành Niên Cộng Sản tại Oryol Oblast. Đảng cử ông lên Moscow, ông học tiếp và lấy bằng Tiến Sĩ năm 1978, và Thạc Sĩ năm 1980. Ông trở về Oryol Oblast làm ủy viên Tuyên Huấn ở nơi này cho tới năm 1983. Zyuganov là người chống lại hai chính sách Glasnost và Perestroika của Gorbachev. Ông trở thành một trong những nhà lý luận trẻ của ĐCSLX có khuynh hướng bảo thủ. Sau khi Liên Sô sụp đổ, ông là người vận động phục hoạt lại Đảng Cộng Sản và năm 1993, ông trở thành Bí Thư Thứ Nhất của Đảng Cộng Sản Liên Bang Nga. Ông ra tranh cử chức Tổng Thống với ông Yeltsin, lúc đầu ông được ưu thế, nhưng sau khi Tổng Thống Yeltsin đổi nhân sự trong Ban Vận Động Tranh Cử, ông Zyuganov đã thất cử, về hạng hai, được khoảng 33% số phiếu. Năm 1995, ông Zyuganov đắc cử vào Quốc Hội. Nhưng những năm về sau, vị trí của ông Putin quá mạnh nên Đảng Cộng Sản Liên Bang Nga của ông Zyuganov cũng không đạt được nhiều thành quả như họ mong muốn.
15. Anatoly Chubais (16/6/1955 - ?) là một trong những tỷ phú của nước Nga. Ông sinh ra ở Borisov nước Belarus. Năm 1977, ông tốt nghiệp ở Leningrad Economic Engineering Institute. Ông ở trong Đảng Cộng Sản cho tới khi Liên Bang Sô Viết sụp đổ năm 1991. Từ năm 1991 - 1992, ông làm cố vấn cho ông Anatoly Sobchak, thị trưởng của St. Petersburg. Sau đó, ông theo phò ông Yeltsin. Nhiều người cho rằng tài sản ông có được ngày hôm nay là nhờ biết thụt kẹt trong thời gian đó. Năm 1994 - 1996, ông làm Phó Thủ Tướng đặc trách tài chánh. Sau đó, ông cộng tác chặt chẽ với ông Yegor Gaidar. Ông Chubais đắc cử vào Quốc Hội nhiều nhiệm kỳ. Cuối năm 2003, ông từ nhiệm chức Chủ Tịch của Union of Right Forces. Tháng 3 năm 2005, ông bị ám sát hụt và người ta tin rằng Tổng Thống Vladimir Putin là người chủ mưu.
16. Tatyana Dyachenko sinh năm 1960 và ra trường ngành điện toán (computer). Bà lập gia đình với nhà tỷ phú Leonid Dyachenko và sau đó đã ly dị ông. Nhà tỷ phú Dyachenko hiện nay là Giám Đốc Điều Hành của công ty năng lượng Urals Energy và đang bị chính phủ của ông Putin điều tra. Bà Tatyana Dyachenko rất được cảm tình của người Hoa Kỳ. Chính bà đã cố vấn cho Tổng Thống Boris Yeltsin tuyên bố cấm ĐCSLX không được hoạt động. Năm 1996, bà là cố vấn riêng cho Tổng Thống Yeltsin trong cuộc tranh cử nhiệm kỳ II. Năm 2000, bà bị tố cáo là đã nhúng vào những vụ tham nhũng. Cũng năm đó, bà ở trong Ban Vận Động Tranh Cử của ông Putin, nhưng chính ông Putin đã ra lệnh sa thải bà. Năm 2001, bà lập gia đình với một người khác, cố vấn chính trị Yumashev. Ông Yumashev là nhạc phụ của nhà tỷ phú Oleg Deripaska. Yumashev và Tatyana Dyachenko đã đóng vai trò chính trong tang lễ của ông Putin.
17. Sergei Stepashin (2/3/1952 - ?) là người Nga sinh ra ở Trung Quốc. Ông về sinh sống ở Moscow, là một trong những người trẻ theo phò ông Yeltsin. Năm 1994, ông Yeltsin cử Stepashin làm Bộ Trưởng Bộ An Ninh Phủ Tổng Thống. Năm 1997, ông làm Bộ Trưởng Bộ Tư Pháp, và năm 1998, ông Yeltsin nâng ông lên làm Bộ Trưởng Bộ Nội Vụ. Tháng 5 năm 1999, với đề nghị của Tổng Thống Yeltsin, Quốc Hội bỏ phiếu chấp thuận ông Stepashin làm Thủ Tướng. Tổng Thống Yeltsin dự định chọn Stepashin thay thế ông ở chức vụ Tổng Thống. Năm 2005, ông Yeltsin cho biết đáng lẽ ông Stepashin đã là Tổng Thống, nhưng vì ông Stepashin không ủng hộ ông Yeltsin cách nhiệt tình trong cuộc chiến Chechnya nên ông Stepashin bị thất sủng. Sau khi rời bỏ chức vụ Thủ Tướng, Stepashin tham gia vô đảng tân lập Yabloko (thành lập năm 1993), và năm 2001, ông được bầu vào Quốc Hội.
18. Yukos, tiếng Nga là IOKOC, được Liên Bang Sô Viêt ký Sắc Lệnh 354 thành lập vào ngày 15/5/1993. Nhiều đại công ty dầu hỏa của Sô Viết Tối Cao sát nhập lại làm nên Yukos. Năm 1995, Sắc Lệnh 864 sát nhập một công ty dầu hỏa khác là Samaraneftegaz vào Yukos. Yukos trở thành công ty khai thác và chế biến dầu hỏa lớn nhất của Sô Viết Tối Cao. Sau khi Liên Bang Sô Viết sụp đổ, Yukos được tư hữu hóa và Khodorkosky mua 20% cổ phần của công ty, trở thành Giám Đốc Điều Hành (Chief Executive Officer = CEO) của Yukos. Sau khi Khodorkovsky bị bắt, vì Yukos có làm ăn với nhiều công ty dầu hỏa của Hoa Kỳ như Exxon cũng như Yukos có chi nhánh tại Houston, ngày 15/12/2005, Yukos khai phá sản tại Hoa Kỳ. Tài sản của Yukos lúc đó còn khoảng 12.3 tỷ USD nhưng tiền nợ lên đến 30.8 tỷ USD. Tháng 7 năm 2006, tòa ra lệnh hóa gía (liquidate) tài sản của Yukos để trả cho các chủ nợ.
19. Yuri Sheckochikhin (9/6/1950 - 3/7/2003) ra trường ngành văn chương ở Đại Học Moscow vào năm 1975. Ông viết cho nhiều tờ báo, và năm 1996, ông là phó chủ bút của tờ Novaya Gazeta. Tờ Novaya Gazeta ấn hành 550 ngàn ấn bản, phát hành 2 lần một tuần, ngày thứ Hai và ngày thứ Năm. Cựu Tổng Thống Mihail Gorbachev mua cổ phần rất lớn trong công ty này điều hành tờ báo này. Ông Sheckochikhin từng viết nhiều bài viết công kích chính phủ Putin là một hệ thống băng đảng và đối xử phi nhân tàn bạo với các kháng chiến quân Chechnya. Ngày 3/7/2003, ông đột ngột qua đời ở Moscow, các bác sĩ cho biết ông bị trúng độc Thallium, một loại độc dược để trừ chuột và côn trùng.
20. Anna Politkovskaya (30/8/1958 - 7/10/2006) là nữ ký giả đồng nghiệp của Yuri Sheckochikhin cho tờ Novaya Gazeta và bà cũng là một nhà văn có nhiều tác phẩm. Bà còn nổi tiếng là một nhà tranh đấu cho nhân quyền. Trong vụ Thảm Sát Trường Trung Học Beslan năm 2004, bà là một trong những người điều đình với nhóm khủng bố. Trong lúc thi hành nhiệm vụ, lúc uống nước trà, bà bị hôn mê, sau mới biết là bà bị đầu độc, và vụ đầu độc này ai cũng nghi ngờ ông Putin đã nhúng tay. Lúc bà bị hôn mê, chính phủ của ông Putin thẳng tay đàn áp giết sạch những người khủng bố. Bà có kiến thức rộng, giao thiệp nhiều, và bà biết nhiều tin bí mật, nhất là những tin tức liên quan đến cái chết của ký giả Yuri Sheckochikhin nên bà ra mặt chống đối ông Putin. Bà từng gọi ông Putin là kẻ giả nhân giả nghĩa và chính phủ của ông Putin là một hệ thống băng đảng đục khoét tài nguyên quốc gia. Ngày 7/10/2006, trong khi đi thang máy (elevator) để về căn phòng chung cư của bà tại Moscow, nữ ký giả Anna Politkovskaya bị một loạt đạn hạ sát. Cảnh sát cho biết vụ án này rõ ràng đã có người thuê băng nhóm để giết bà Politkovskaya. Chủ bút tờ Novaya Gazeta, ông Dmitry Muratov, sau khi ký giả Anna Politkovskaya bị sát hại, cho biết bà Politkovskaya chuẩn bị công bố hồ sơ những thủ đoạn tra tấn những người Chechnya cách tàn bạo và phi nhân của chính phủ Putin.
Ls. Hoàng Duy Hùng
Houston ngày 4/7/2007, Lễ Độc Lập Hoa Kỳ.
Justino Nguyễn
