Việt Nam tiến hai bước và lùi hai bước

Two Steps Forward for Vietnam, Two Steps Back
Patrick Tan - Aasiasentinel. 20/8/07 – Khánh Ðăng lược dịch.

Tân Ðại sứ Hoa Kỳ tại Hà Nội trực diện với sự gia tăng đàn áp về nhân quyền.

Ông Michael Michalak, tân Ðại sứ Hoa Kỳ, đã đến nhậm chức tại Việt Nam với hứa hẹn sẽ thúc đẩy việc cải thiện nhân quyền và làm tốt đẹp hơn quan hệ kinh tế. Ông Michalak là một người có 32 năm kinh nghiệm trong ngành phục vụ ngoại giao, đến để thay thế Ðại sứ Michael Marine chung quanh những căng thẳng về cách đối xử với các nhà bất đồng chính kiến (cuả nhà nước Việt Nam).

Trong thời gian 3 năm ở Hà Nội, ông Marine đã chứng kiến sự gia tăng của quan hệ thương mãi song phương được hoàn toàn bình thường hóa hồi năm ngoái, nhiều tuần lễ trước khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mãi Thế giới (WTO) vào tháng Giêng. Nhưng trước khi rời nhiệm sở, nhà ngoại giao Hoa Kỳ này đã nói rằng tình trạng nhân quyền tồi tệ của Việt Nam là niềm thất vọng lớn nhất của ông ta.

Mặc dù không hài lòng với tình trạng nhân quyền tại Việt Nam, sự hợp lý về vấn đề hợp tác chiến lược và kinh tế giữa hai nước chắc chắn rằng quan hệ hữu nghị song phương sẽ được nới rộng. Trong một phúc trình mới đây của Trung tâm Henry L. Stimson Center, đặt tại Hoa Thịnh Ðốn cho biết, chính sách của chính phủ Bush tại Ðông Nam Á đặt căn bản trên dự đoán rằng khu vực này sẽ được “duy trì là một khu vực hòa bình, ổn định và tăng trưởng kinh tế, tương đối tự do và mở rộng thương mãi, so sánh với những quyền lợi toàn cầu cuả Hoa Kỳ là một nơi kém ưu tiên hơn”

Việt Nam hiện tại là nước có nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất khu vực, rất thích hợp với tính toán chiến lược này (của Hoa Kỳ). Hiện tại thì Hoa Kỳ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, trong khi thương mãi song phương được tiên đoán là sẽ đạt đến 15 tỷ Mỹ kim vào năm 2010. Từ một quan điểm dài hạn, quan hệ giữa hai nước cựu thù này đã tiến triển khá nhanh từ khi được bình thường hóa vào năm 1995. Trong lúc thúc đẩy cho trường hợp để bình thường hoá quan hệ thương mãi hồi tháng Sáu năm ngoái, phụ tá trợ lý cho Bộ trưởng Ngoại giao về Ðông Á Thái Bình Dương Sự Vụ lúc ấy là ông Eric John đã xác định rằng những chính sách ưu tiên với Việt Nam “trong những năm tháng sắp đến” là sẽ tiến xa hơn trong việc cùng tham gia trên một số lãnh vực, bao gồm trao đổi giáo dục và ngay cả về quan hệ quân sự.

Quan tâm về nhân quyền
Dù có như thế nào chăng nữa thì rõ ràng là chính phủ Hoa Kỳ sẽ tiếp tục đặt áp lực trên nhà nước Việt Nam để có sự tiến triển thực tế về tự do tôn giáo và chính trị. – và đây là cái chướng ngại chính cho quan hệ song phương. Một loạt những vụ bắt bớ các nhà tranh đấu chính trị hồi đầu năm nay khiến cho chính phủ Bush, dưới sự gia tăng áp lực, đã có một thái độ cứng rắn đối với chế độ Hà Nội về vấn đề nhân quyền.

Ðiển hình là Hạ Viện Hoa Kỳ được tiên đoán là sẽ xem xét một đạo luât để ngăn cấm những trợ giúp không thuộc về mục đích nhân đạo từ Hoa Kỳ cho nhà nước Việt Nam . Mặc dầu là trong qúa khứ Thượng Viện đã bác bỏ một đạo luật tương tự, nhưng với việc đưa đạo luật này ra trở lại, cộng với sự chấp thuận của Uỷ ban Ngoại giao Hạ Viện hồi tháng Bảy, đã phản ánh một quan tâm mới về việc nhà nước Việt Nam đang cố lật ngược lại tiến trình mở rộng chính trị.

Những việc vừa mới xảy ra này thật là thất vọng đối với việc cải thiện quan hệ hữu nghị trong vòng 12 tháng qua

Hồi năm ngoái, trong thời gian chuẩn bị cho Ðại hội Ðảng, thì các cơ quan truyền thông báo chí trong nước được cho phép thoải mái bàn thảo về các vấn đề nhạy cảm, kể cả vấn đề dân chủ. Rồi có sự ra đời của một phong trào dân chủ, được gọi là Khối 8406, được đặt tên theo cái ngày Khối này ra đời là ngày 8 tháng 4 năm 2006. Tất cả những sự kiện này tạo cho người ta cái cảm tưởng là những kiểm soát chính trị đang được nới lỏng. Trong tuần lễ trước hội nghị thượng đỉnh APEC tại Hà Nội hồi tháng 11 năm ngóai, Việt Nam được ban cho cái đặc ân là được rút tên ra khỏi danh sách các quốc gia bách hại tôn giáo (CPC) của Hoa Kỳ. Và khi có mặt ở Hà Nội để dự hội nghị APEC, Tổng thống Bush đã ca tụng Việt Nam là một quốc gia “đang đi vào một nơi đúng đắn như một đất nước mạnh và đầy sức sống”.

Và ngay sau khi chế độ Hà Nội tiễn chân các quan khách đến tham dự APEC, thì bộ máy công an bắt đầu ra tay hành động. Tổ chức Quan sát Nhân quyền gọi là “một trong những chiến dịch đàn áp tồi tệ nhất đối với các nhà tranh đấu ôn hoà trong vòng 20 năm qua.”. Dân biểu Earl Blumenauer từ chức chủ tịch Nhóm hữu nghị Mỹ - Việt tại Quốc hội Hoa Kỳ để phản đối việc nhà nước Việt Nam kết tội các nhà tranh đấu, và ông nói: “Tôi luôn là một người bạn điều độ với Việt Nam, nhưng tôi không thể làm yếu đi sự ủng hộ của tôi cho nhân quyền”

Trong một cử chỉ không hài lòng, Tổng thống Bush đã nêu vấn đề nhân quyền với chủ tịch nhà nước Việt Nam Nguyễn Minh Triết trong buổi hội kiến tại Toà Bạch Ốc hồi tháng 6. Tổng thống Mỹ đã nói: “Tôi cũng đã xác định rất rõ ràng là để cho những quan hệ được phát triển sâu đậm hơn, điều quan trọng là những người bạn của chúng tôi có một quyết tâm mạnh mẽ về nhân quyền, tự do và dân chủ.”

Khi xuất hiện trong buổi điều trần để chuẩn bị nhậm chức tại Thượng Viện Hoa Kỳ, Ðại sứ Michael Michalak đã phát biểu, “Vấn đề nhân quyền và thái độ hiện nay của nhà nước Việt Nam lẽ dĩ nhiên đã gây ra sự quan tâm”

Tất nhiên là ông Michalak đã nhận được lời khuyến cáo từ người tiền nhiệm là ông Marine, người đã thường xuyên phê phán việc nhà nước Việt Nam thiếu sót sự cải tổ chính trị. Hồi tháng Tư, trong khi chiến dịch đàn áp đang gia tăng dữ dội, nhà ngoại giao Hoa Kỳ này đã tuyên bố công khai rằng Việt Nam “phải thay đổi để cho công dân của họ có một môi trường thoáng rộng hơn để bày tỏ tư tưởng, cho phép họ tự tổ chức để trình bày những vấn đề họ quan tâm và tham gia vào việc theo đuổi những trách nhiệm thực tiễn, bao gồm cả việc cuối cùng là được quyền lựa chọn những người lãnh đạo đại diện cho họ”

Trong lần họp báo cuối cùng tại Hà Nội, ông Marine đã phát biểụ “Có lẽ niềm thất vọng lớn nhất của tôi ở đây là chúng tôi đã không thể nới rộng được môi trường cho vấn đề đối thoại chính trị tại Việt Nam.”

Vài ngày trước khi đến nhậm chức tại Việt Nam, ông Michalak đã vạch rõ ra những ưu tiên của ông với Ban Việt ngữ đài BBC như sau:
“Tôi dự định là sẽ làm việc rất chăm chỉ để quảng bá việc nới rộng nhân quyền tại Việt Nam và cải thiện quan hệ kinh tế giữa Hoa Kỳ và Việt Nam, đồng thời cải thiện luôn cả việc phát triển kinh tế. Tôi nghĩ rằng những vấn đề này là trọng tâm của quan hệ giữa hai nước, cùng với vấn đề cuối cùng là kết thúc việc tìm kiếm hài cốt của những người đã mất trong chiến tranh.

Như cũng hiểu là sự thay đổi tại Việt Nam không thể xảy ra chỉ qua một đêm, vị tân đại sứ Mỹ nói rằng trong nhiệm kỳ của ông ta, ông sẽ cố gắng “gấp đôi số du học sinh đến Hoa Kỳ từ Việt Nam” . Căn cứ vào việc đất nước cần có những chuyên gia được đào tạo từ nước ngoài, thì Việt Nam muốn tìm đến Hoa Kỳ để được giúp đỡ.

Trong chuyến đi Hoa Kỳ, Chủ tịch Việt Nam Nguyễn Minh Triết đã nói “giáo dục là sợi dây liên kết mạnh nhất để mang đất nước chúng ta gần nhau hơn” . Về phía Hoa kỳ thì các chương trình trao đổi giáo dục và văn hoá đã là căn bản cho vấn đề ngoại giao công cộng . Cựu Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ, bà Madeleine K. Albright thường phát biểu rằng đối với các quốc gia trong lúc đang giao thời, thì các chương trình này giúp giáo dục “các lãnh đạo tương lai về các phương diện thực tế của những tổ chức dân chủ”. Sự hy vọng là các chương trình trao đổi này sẽ khuyến khích du học sinh chấp nhận vấn đề đa nguyên một cách dễ dàng hơn

Hẳn nhiên là đối với các lãnh tụ Việt Nam bây giờ thì việc đi du học ngoại quốc có thể đưa đến hậu quả là các giá trị sẽ bị “tiêm nhiễm”. Các lãnh tụ này cần các đầu óc sáng sủa để nắm giữ sức mạnh kinh tế của đất nước, nhưng lại sợ hãi bất cứ âm mưu nào để quảng bá dân chủ kiểu Tây phương. Sự sợ hãi này có nghĩa là vai trò chiến lược của những sự trao đổi, như phía Hoa Kỳ trông mong, sẽ không nhất thiết là được hoàn tất một cách sớm sủa tại Việt Nam.

Two Steps Forward for Vietnam, Two Steps Back
Patrick Tan
20 August 2007

America’s new ambassador to Hanoi confronts a growing crackdown on human rights

Michael Michalak, the new US ambassador to Vietnam, has arrived with a pledge to push for improved human rights and enhanced economic relations. Michalak, a 32-year Foreign Service veteran, takes over from Ambassador Michael Marine amid tensions over the treatment of political dissenters.

During his three years in Hanoi, Marine saw growing bilateral trade relations that were fully normalized last year, weeks before Vietnam joined the World Trade Organisation in January. However, as he left, the US envoy said the communist country's poor human rights record was his biggest disappointment.

Despite dissatisfaction with the human rights situation in Vietnam, however, the strategic and economic logic of ties between the two countries should ensure that bilateral relations will be expanded. As a recent report by the Washington -based Henry L. Stimson Center noted, the Bush administration’s policy in Southeast Asia is based on the assumption that the region will “remain an area of peace, stability, economic growth, relatively free and open trade and comparatively low priority to US global interests.”

Vietnam, currently the region’s fastest-growing economy, fits into this strategic calculus. At present, the US is Vietnam’s biggest export market, while bilateral trade is expected to reach US$15 billion in 2010. From a long-term view, the relations between the two former enemies have grown dramatically since normalization in 1995. As he pushed the case for normalized trade relations last June, the then Deputy Assistant Secretary of State for East Asian and Pacific Affairs Eric John affirmed that the policy priorities with Vietnam “in the coming months and years” would be furthering the engagement across a range of areas, including educational exchanges and even military relationship.

Human rights concern

Nonetheless, there is no doubt that the American government will continue to press the Vietnamese for tangible progress on religious and political freedoms – the major impediment to the bilateral relationship. This year’s spate of arrests of political activists has led to growing pressure for the Bush administration to take a tougher line against Hanoi on human rights.

For instance, the US House of Representatives is expected to consider legislation soon would ban US non-humanitarian assistance to the Vietnamese government. Although the Senate has in the past rejected this kind of legislation, its reintroduction, and the approval by the House Foreign Affairs Committee in July, reflects a renewed concern that the Vietnamese government has tried to reverse the progress of political openness.

These latest developments are dismaying in light of improving relations over the last 12 months.

Last year, in the run-up to the Party Congress, domestic media were given free rein to discuss sensitive issues, including democracy. There was the emergence of a nascent democracy movement, the so-called Bloc 8406, which is named for the date it was launched, on April 8. All gave the impression that political controls were loosening. In the week before the Asia Pacific Economic Cooperation summit in Hanoi last November, Vietnam was rewarded by being removed from the US list of religious persecutors. And when in Hanoi for APEC, President Bush praised Vietnam as a country “that's taking its rightful place as a strong and vibrant nation.”

And yet, right after Hanoi saw the APEC guests off, the police machinery swung into action. Human Rights Watch called the action “one of the worst crackdowns on peaceful dissidents in 20 years.” US Rep. Earl Blumenauer resigned as chairman of the U.S.-Vietnam Caucus in Congress to protest the convictions of activists, saying “I have been a consistent friend to Vietnam, but I cannot compromise my support for human rights.”

In a show of disapproval, Bush raised human rights with his Vietnamese counterpart, Nguyen Minh Triet, during talks at the White House in June. “In order for relations to grow deeper, it's important for our friends to have a strong commitment to human rights and freedom and democracy,” the US president said.

As he appeared at the Senate confirmation hearing, Ambassador Michael Michalak remarked, “Human rights and the current performance of the government of Vietnam certainly has cause for concern.”

Michalak certainly had received advice from his predecessor, Marine, who has often criticized Vietnam’s lack of political reform. In April, as the crackdown intensified, the US diplomat publicly said Vietnam “must move to give its citizens greater space to express ideas, organize themselves to address issues of concern and participate in the pursuit of real accountability, including, ultimately, the right to select their leaders and representatives.”

In his final media briefing in Hanoi, Marine said, “Perhaps my biggest disappointment here is that we've not been able to expand the space for political dialogue in Vietnam."

A few days before he went to Vietnam, Michalak outlined his priorities in an interview with the Vietnamese-language service of the BBC:

“I intend to work very hard on promoting an expansion of human rights within Vietnam and improving the economic relationship between the US and Vietnam and improving economic development as a whole. I think these are at the core of our relationship, along with the ultimate settlement of finding the remains of those who were lost during the war,” he said.

As if understanding that change in Vietnam won’t be overnight, the new American ambassador said that during his term he would try to “double the number of students coming to the United States from Vietnam.” Given Vietnam’s need for foreign trained personnel, the country would want to look to the US for help.

In his trip to the US, Vietnamese President Nguyen Minh Triet said “education is the strongest link in bringing our nations closer together." On the American side, educational and cultural exchange programs have long been a cornerstone of public diplomacy. Former Secretary of State Madeleine K. Albright used to remark that in transitional countries, these programs helped educate “future leaders about the nuts and bolts of democratic institutions.” The hope is that exchange programs will encourage students to be more accepting of pluralism.

Of course, for the current rulers of Vietnam, overseas study may result in “contaminated” values. They need bright minds to bolster the country’s economic strength, but fear any attempts to promote Western-style democracy. This fear means that the strategic role of exchanges, as envisaged by the United States, won’t necessarily be fulfilled in Vietnam any time soon.

http://asiasentinel.com/index.php?option=com_content&task=view&id=649&Itemid=31